Alles over het imposter syndroom: wat is het en hoe overwin je het?

Wat is het imposter syndroom?

Mensen met het imposter syndroom (ook wel bedriegerssyndroom genoemd) zijn bang om ontmaskerd te worden en ervan beschuldigd te worden bedriegers te zijn. Ze zijn ervan overtuigd dat anderen uiteindelijk zullen beseffen dat ze de taak niet aankunnen, tekortkomingen hebben of zichzelf overschatten.

Mensen die last hebben van het imposter syndroom hebben één ding gemeen: ze hebben het gevoel dat ze hier in hun eentje mee moeten worstelen. Helaas hebben ze de neiging om dit gevoel geheim te houden, waardoor het juist sterker wordt. Door er niet over te praten, realiseren ze niet dat anderen met dezelfde gevoelens worstelen. Een van de grootste figuren die dit gevoel onder woorden heeft gebracht is Albert Einstein. Zelfs de Nobelprijswinnaar dacht dat hij een bedrieger was, ondanks zijn intelligentie en kennis.

Evenveel mannen als vrouwen worstelen met het gevoel een fraudeur te zijn. In tegenstelling tot wat je misschien denkt, wordt 70% van de bevolking ertoe aangezet om, al is het maar één of enkele keren, te twijfelen aan hun status of huidige situatie. En 20% van de bevolking heeft een erkend imposter syndroom.

Niet iedereen die nu en dan aan zichzelf twijfelt heeft last van het imposter syndroom. Daarom is het de moeite om te kijken naar wat dit syndroom kenmerkt. Het imposter syndroom is gebaseerd op drie fundamentele pijlers:

De indruk dat je een masker draagt

Wie van ons heeft nooit gezegd: “Het is puur geluk.” Of “Het is dankzij mijn relatie dat ik ben waar ik nu ben.” Dit is een fundamentele overtuiging bij het bedriegerssyndroom. De belangrijkste emoties die bij deze indruk van bedrog horen zijn schuld, angst en schaamte.

Je situatie verklaren aan de hand van externe factoren

Degenen die lijden aan het imposter syndroom ondermijnen hun eigen kwaliteiten of prestaties. Ze hebben de neiging om hun sterke punten te onderschatten en schrijven hun succes toe aan externe oorzaken (zoals geluk, toeval, en relaties) in plaats van aan interne oorzaken (zoals intelligentie, vaardigheden, capaciteiten en talenten). Ook wijzen mensen met het imposter syndroom complimenten vaak af, omdat deze zorgen voor gevoelens van angst en schaamte.

Bang zijn om ontmaskerd te worden

Mensen met het bedriegerssyndroom zijn bang om ontmaskerd te worden en ervan beschuldigd te worden bedriegers te zijn. Ze zijn ervan overtuigd dat anderen uiteindelijk zullen beseffen dat ze de taak niet aankunnen, dat ze tekortkomingen hebben en zichzelf overschatten.

Wat het imposter syndroom niet is...

Het imposter syndroom is geen zwak gevoel van eigenwaarde of weinig zelfvertrouwen. Het is geen hoge mate van perfectionisme. Of gewoon algemene angst. Maar deze dingen kunnen er wel deel van uitmaken… In feite kun je een gebrek aan eigenwaarde of zelfvertrouwen hebben zonder te denken dat je de mensen om je heen misleidt. Je kunt een hoge mate van perfectionisme hebben, zonder dat je je successen toeschrijft aan geluk en toeval. En je kunt stress en angst ervaren in je dagelijkse leven zonder angst te hebben om ontmaskerd te worden.

Waarom heb ik last van het imposter syndroom?

Het imposter syndroom is vaak het gevolg van boodschappen en overtuigingen die we hebben meegekregen vanuit onze kindertijd, vooral in onze gezins- en schoolomgeving. Deze overtuigingen zijn de richtlijnen of instructies die we onszelf elke dag geven. Voor sommigen zijn dit zelfs de absolute regels waarnaar ze leven.

Er zijn drie soorten overtuigingen die mogelijk kunnen leiden tot het ontstaan van het bedriegerssyndroom. De eerste overtuiging is: “Succes is een must.” Deze overtuiging kan ervoor zorgen dat je gemakkelijk, en ten onrechte, aanneemt dat succes je persoonlijke waarde bepaalt. Vooral als het je geen inspanning kost. Je kunt er ook door geloven dat je mislukkingen bepalen wie je bent, juist als je veel moeite hebt gedaan om te slagen. 

De tweede overtuiging kan worden samengevat als: “Je bent anders.” Dit verwijst naar het feit dat je als kind als anders werd gezien. Je was niet zoals de anderen, kleurde buiten de lijntjes en was bang dat anderen dit zouden ontdekken als ze je beter leerden kennen. Deze overtuiging leidt vaak tot een groot schaamtegevoel. Als je opgroeit met deze overtuiging kun je overgevoelig zijn voor kritiek, afwijzing en beschuldigingen, uit angst om niet genoeg te zijn.

De derde overtuiging is: “Ik ben niet getalenteerd.” Als je lijdt aan het imposter syndroom, is het mogelijk dat je je als kind ondergewaardeerd of niet gesteund voelde vanwege je kwaliteiten, vaardigheden of intelligentie. Deze overtuiging kan ervoor zorgen dat je ten onrechte aanneemt dat je successen voornamelijk van buitenaf komen, en dat het zelfs arrogant zou zijn om de eer daarvoor op te eisen. In plaats daarvan houd je je vast aan het idee dat als successen niet extern worden gevalideerd door anderen, ze niet goed genoeg zijn – en jij zelf dus ook niet goed genoeg bent.

Hoe kan ik het imposter syndroom overwinnen?

Het is belangrijk om te beseffen dat je als mens altijd een bepaald gevoel van bedrog kunt hebben. Het bedriegerssyndroom is geen ziekte, maar meer een obstakel voor het leven van jouw mooiste leven. Met dat in gedachten, zijn er enkele stappen die je kunt zetten om de gevoelens van het imposter syndroom te verminderen.

Zorg er allereerst voor dat je begrijpt dat jouw bedriegerssyndroom een gevoel is. Het is geen feit; het hangt af van een negatief beeld van jezelf. Dit beeld is gebaseerd op de drie overtuigingen. Hierna kun je de volgende stappen doorlopen om het imposter syndroom op de meest effectieve manier te overwinnen.

Zet het masker af

Mensen met het imposter syndroom dragen een masker – vaak omdat ze zo sneller geaccepteerd worden door anderen. Sta jezelf toe je authentieke zelf te ontwikkelen. Om trouw te zijn aan jezelf en anderen. Durf je gedachten, gevoelens en standpunt te uiten, terwijl je tegelijkertijd respect voor anderen hebt.

Verminder je perfectionisme

Er is geen betere brandstof voor het imposter syndroom dan het stellen van onhaalbare doelen. Als je last hebt van het bedriegerssyndroom, begin dan met het verlagen van je eisen. Zo zullen ze realistischer en haalbaarder zijn. Je kunt bijvoorbeeld drie uur extra tijd besteden aan het gebruiken van die nieuwe tool op je werk, maar je kunt jezelf ook toestaan om hulp te vragen. Je hoeft niet alles te weten.

Wees je er bewust van met wie je je vergelijkt

Vergelijken is normaal. Maar het werkt niet altijd in je voordeel. Als je je vergelijkt met iemand die tien jaar meer ervaring heeft dan jij, zul je altijd tekortkomingen hebben. Pas daarom aan met wie je jezelf vergelijkt.

Normaliseer je eigen successen niet

Mensen met het imposter syndroom hebben automatisch de neiging om hun eigen successen te verkleinen of negeren. “Dit is toch normaal?” Beoefen dankbaarheid door een positief gevoel toe te kennen aan elk succes, groot of klein.

Neem de verantwoordelijkheid voor je eigen successen

Vaak hebben we ons succes te danken aan een combinatie van externe en interne oorzaken, zoals onze omgeving en onze eigen capaciteiten. Schrijf je eigen prestaties op en ontdek welke persoonlijke capaciteiten, kwaliteiten en talenten dit voor jou mogelijk hebben gemaakt.

Luister naar je angst

Misschien probeer je te ontsnappen aan het imposter syndroom door extra je best te doen. De waarheid is dat de angst er nu eenmaal is – en daarom is het belangrijk om dit gevoel te accepteren. Probeer hiervoor een ontspanningsmethode, zoals meditatie. Hierdoor kun je bepaalde negatieve gedachten en irrationele overtuigingen loslaten.

Lees ook: Meditatie bij angst: hoe meditatie je brein kan veranderen

Zet mislukkingen in perspectief

Een mislukking is geen bewijs dat je incompetent bent. Of dat je een bedrieger bent. Het is simpelweg een manier om te leren als mens. Wist je dat we als mens het meest leren van negatieve situaties? Dit vergroot namelijk de kans op succes in de toekomst. Ga je mislukkingen uit het verleden na en bepaal voor iedere mislukking wat je hebt geleerd en hoe je bent gegroeid. Het aannemen van een groeimindset zorgt ook voor meer zelfacceptatie.

Accepteer momenten van twijfel

Er zijn maar weinig mensen die enorm competent en intelligent zijn en geen last hebben van het bedriegerssyndroom. Intelligentie en twijfel gaan vaak hand in hand. En eigenlijk kom je nooit helemaal van dit syndroom af. Accepteer dat er twijfel naar boven kan komen in moeilijke tijden of op stressvolle momenten. Leer dit gevoel van onzekerheid voorbij te laten gaan en onthoud dat gevoelens niet de werkelijkheid zijn.