Hoe kun je een hooggevoelig kind ondersteunen?

Wat is hoogsensitiviteit?

Termen als ‘hoogsensitiviteit’, ‘hooggevoelig zijn’ of ‘HSP’ zie je de laatste jaren steeds vaker voorbijkomen. Maar wat is het eigenlijk? En wat is het verschil?

Hoogsensitiviteit is een persoonlijkheidskenmerk waarmee iemand vaak geboren wordt. Zo’n persoon wordt ook wel een HSP genoemd, Highly Sensitive Person.

Dit betekent dus niet dat hoogsensitiviteit een aandoening is, maar enkel een persoonskenmerk. Net als dat iemand blauwe of groene ogen heeft. Gedurende je leven kun je dus niet hoogsensitief worden.

Als je hoogsensitief geboren wordt, dan ben je sensitief (dus gevoelig) voor omgevingsprikkels. Je krijgt prikkels van buitenaf heftiger binnen via de zintuigen dan niet-hoogsensitieve mensen. Denk maar aan geluiden, kleuren, geuren, smaken of omgevingssferen.

Het brein mist als het ware een belangrijk filter. Prikkels van buitenaf worden door hoogsensitieve mensen dus goed opgepikt en komen ook dieper binnen. Als deze prikkels niet goed verwerkt worden, kan dat leiden tot stress of heftige emoties.

Enkele prikkels waar hoogsensitieve mensen sneller last van kunnen hebben:

• Zien: felle lampen of snel bewegende beelden
• Horen: harde geluiden, veel stemmen door elkaar, luide muziek
• Ruiken: sterke parfum of vieze geurtjes
• Proeven: eten met bepaalde structuur of scherpe smaken
• Voelen: vervelende naden of labels in kleding
• Energie/sfeer: energie die in een ruimte hangt, bijvoorbeeld als er net ruzie is gemaakt

Een hoogsensitief / hooggevoelig kind zal dus informatie (waaronder ook emoties) uit de omgeving sneller opnemen en dieper verwerken.

Wat is het verschil tussen hoogsensitiviteit en hooggevoeligheid?

Naast ‘hoogsensitiviteit’ wordt er ook veel gesproken over ‘hooggevoeligheid’. Officieel betekent hooggevoeligheid dat iemand gevoelig is voor emoties. Iemand die hooggevoelig is reageert een langere periode gevoeliger op situaties.

Dit kan bijvoorbeeld ontstaat doordat hij of zij een langere periode blootgesteld is geweest aan stress, bijvoorbeeld door een burn-out of een onverwerkt trauma. De gevoeligheid die dan ontstaat is daar een reactie op.

Hooggevoeligheid is dus niet aangeboren zoals hoogsensitiviteit dat wel is.

De termen ‘hoogsensitiviteit’ en ‘hooggevoeligheid’ worden vaak door elkaar gebruikt, maar betekenen dus niet hetzelfde.

Hoe weet je of je kind hoogsensitief is?

Hoe weet je of je een gevoelig kind hebt? Hoogsensitiviteit (HSP) is een kenmerk waarmee je wordt geboren. Vanaf dat een kindje heel klein is kun je dus al bepaalde signalen ontdekken die laten zien dat je kind net wat gevoeliger is dan andere kindjes.

Hoogsensitief zijn kan veel mooie voordelen hebben. Zo zijn gevoelige kinderen ook vaak intuïtief, hulpvaardig, krachtig, bewust, authentiek en creatief. Prachtige eigenschappen!

Maar als gevoelige kinderen niet goed leren omgaan met hun hoogsensitiviteit, kunnen ze snel overprikkeld raken en kan het juist tegen ze gaan werken.

Hieronder staan enkele van de kenmerken van gevoelige kinderen.

Sterke kenmerken van een gevoelig kind:

• geniet vaak van muziek en kunst
• kan anderen goed ‘voelen’ en is zorgzaam
• heeft vaak oog voor detail
• heeft een sterke intuïtie
• kan erg sociaal zijn
• heeft een goed geheugen
• heeft vaak een groot verantwoordelijkheidsgevoel

Wat valkuilen van een gevoelig kind kunnen zijn:

• is sneller van slag bij drukte, zoals verjaardagen of feestjes
• is vaker wat verlegen
• kan vaak verschillende emoties ervaren
• is gevoelig voor de gemoedstoestanden van andere mensen
• kan het soms moeilijk vinden om met andere kinderen om te gaan
• vindt het fijn om in zijn of haar eigen bedje te slapen
• is vaak heel aanwezig of juist erg teruggetrokken
• kan moeite hebben met ‘nee’ zeggen

1 op de 5 kinderen is hoogsensitief

Er zijn verschillende onderzoeken geweest naar hoogsensitiviteit bij volwassenen en kinderen. Hieruit blijkt dat ongeveer één op de vijf kinderen hoogsensitief is. In een reguliere schoolklas zullen dus ongeveer 5 gevoelige kinderen zitten.

Dit betekent dus ook dat de meerderheid van de bevolking niet-hoogsensitief is en niet iedereen in de samenleving gevoelige kinderen en volwassenen begrijpt. Misschien hebben ze zelfs nog nooit van de term ‘hoogsensitiviteit’ of ‘hooggevoeligheid’ gehoord.

Hoogsensitiviteit kan als zwakte worden gezien als iemand hier niet goed mee om kan gaan. Een gevoelig kind dat bijvoorbeeld al erg jong de overtuiging heeft ontwikkeld dat hij niet goed genoeg is, kan vervolgens door iedereen aardig gevonden willen worden.

Of als een kind erg gevoelig is voor stemmingen en emoties van anderen en niet geleerd heeft om hiermee om te gaan, kan hij deze emoties onbewust opnemen en hierdoor stemmingswisselingen ervaren.

In beide gevallen heeft de hoogsensitiviteit een negatieve uitwerking.

Omgaan met een gevoelig kind

Het is voor gevoelige kinderen belangrijk dat ze goed met hun gevoeligheid leren omgaan, zodat ze er vooral de positieve effecten van kunnen ervaren. Hiervoor zijn vooral twee dingen belangrijk:

1. De omgeving zoveel mogelijk optimaliseren

Het is logisch dat iemand die gevoelig is voor prikkels, stress en scherpe geluiden, geuren en kleuren, beter gedijt in een rustige omgeving met zo weinig mogelijk (negatieve) triggers. In dit geval kan de hoogsensitiviteit juist zorgen voor positieve effecten, zoals een ontplooiing van de creativiteit.

Groeit een hoogsensitief persoon juist op in een stressvolle of drukke omgeving met veel negatieve prikkels? Dan heeft dat invloed op zijn of haar gevoeligheid en functioneren. Een gevoelig kind zal in zo’n omgeving eerder overprikkeld raken en eerder vatbaar zijn voor stress, angst of depressie.

2. Genoeg herstelmomenten inbouwen

Het is belangrijk dat gevoelige kinderen overdag genoeg momenten hebben om zichzelf op te laden. Natuurlijk is het niet altijd mogelijk om in een rustige en prettige omgeving te zijn.

Als kids naar school moeten ervaren ze daar ook drukte, veel mensen om zich heen, andere meningen en misschien wel vervelende of lastige situaties. Dan is het extra belangrijk dat ze zich na schooltijd goed op kunnen laden.

Hoe voorkom je dat een gevoelig kind overprikkeld raakt?

Als een gevoelig kind daarentegen vooral maar door blijft gaan en steeds weer die prikkels binnenkrijgt zonder deze te kunnen verwerken, kan hij of zij overprikkeld raken.

Het wordt dan allemaal even te veel. Het ene kind uit dat door te ontploffen in een huilbui, terwijl een ander kind zich juist meer terugtrekt. Maar het kan ook leiden tot rusteloosheid, vermoeidheid, slecht slapen of fysieke klachten als darmklachten, hoofdpijn of migraine. Dit is per gevoelig kind verschillend.

Het mooiste is natuurlijk als overprikkeling helemaal voorkomen kan worden. Onderstaande punten kunnen helpen bij (het voorkomen van) overprikkeling:

1. Een eigen plekje

Voor gevoelige kinderen kan het fijn zijn om een eigen plekje in huis te hebben waar ze zich kunnen terugtrekken. Dit kan in de eigen slaapkamer zijn maar ook in een andere prikkelarme omgeving (met weinig geluid, zacht licht, weinig prikkels).

Als je kind dan thuiskomt van school kan hij of zij daar lekker tot rust komen.

Sommige kinderen vinden het fijn om hier alleen te zijn en bijvoorbeeld rustig een boekje te lezen, maar andere kinderen kunnen zich dan eenzaam gaan voelen. Dan kun je er als ouder bij gaan zitten/liggen en bijvoorbeeld even samen kletsen of lezen.

2. Rust, reinheid en regelmaat

Dit is voor elk kind goed en belangrijk, maar voor gevoelige kinderen misschien nog net wat belangrijker. We hebben het over de oude klassieker: rust, reinheid en regelmaat.

Dit betekent: op vaste tijden slapen en eten, een goede nachtrust, zoveel mogelijk een vast dagritme, genoeg momenten om op te laden en zo min mogelijk afleidingen en grote veranderingen.

3. Energetisch reinigen

Daarnaast kan het voor kinderen fijn zijn om zich energetisch te reinigen.

Iedereen draagt namelijk energieën met zich mee. Als je hier als kind gevoelig voor bent, pik je de energieën van anderen sneller op en kun je ze bij je dragen.

Ditzelfde geldt ook voor bepaalde situaties. Deze energie blijft aan je ‘plakken’ en kan invloed hebben op je eigen stemming en emoties.

Een manier om deze energieën weer los te laten is door een douche te nemen en te visualiseren dat de energie van anderen via het putje wegstroomt. Laat je kind tijdens het douchen alle negatieve energie, indrukken en zorgen van de dag wegspoelen. Zo staat je kind tegelijkertijd stil bij de dag en gaat hij of zij met een prettig gevoel en rustig hoofd slapen.

4. Rustgevende activiteiten doen

Een andere manier om te ontspannen en alle prikkels los te laten, is door rustgevende activiteiten te doen. Hiermee bedoelen we niet televisie kijken of een spelletje spelen op de iPad. Dit zorgt vaak juist voor meer prikkels. Rustgevende activiteiten zijn bijvoorbeeld:

• Tekenen
• Naar rustige muziek luisteren
• Buiten wandelen
• Lezen
• Zachtjes zingen
• Schrijven in een dagboekje
• Lekker sporten

5. Mediteren

Een laatste en belangrijke manier voor gevoelige kinderen om niet overprikkeld te raken of om te gaan met overgevoeligheid, is meditatie.

Meditatie kan voor gevoelige kids een fijne manier zijn om gedachten los te laten. Om beter bestand te zijn tegen prikkels en beter te slapen.

Waar is mediteren goed voor?

Mediteren klinkt misschien soms wat zwaar, maar is eigenlijk niet meer dan een momentje rust nemen voor jezelf. En in het begin zal dat best wennen zijn. Vooral voor kinderen! Kids – die gewend zijn om te rennen en vliegen – kunnen het best pittig vinden om stil te moeten zitten.

Maar gelukkig is er bij mediteren geen goed of fout. Je kunt het niet verkeerd doen. Wel is het zo dat hoe vaker je het doet, hoe makkelijker het uiteindelijk zal gaan. Ook voor kinderen werkt dit zo.

In het begin zal het misschien onwennig voor ze zijn, maar als er bijvoorbeeld een gewoonte van wordt gemaakt om elke avond voor het slapen even een meditatie aan te zetten, zal het uiteindelijk steeds makkelijker worden en steeds fijner.

Meditatie vermindert stress bij kinderen

De effecten van meditatie zijn groot. Eén van de belangrijkste voordelen is dat het stress vermindert. Van meditatie is namelijk bewezen dat het vooral stressverminderende effecten heeft.

Onze huidige maatschappij is vooral gericht op ‘presteren’. Hier hebben veel volwassenen last van (kijk maar naar het aantal burn-out gevallen) maar ook kinderen. Kinderen leren al op jonge leeftijd om de lat voor zichzelf hoog te leggen en het vooral ‘goed te doen’. Dit kan leiden tot perfectionisme, stress en faalangst, vooral bij een gevoelig kind.

Meditatie vermindert stress. Door te mediteren druk je als het ware de pauzeknop in en breng je alle prikkels in je hoofd tot stilte. Het brengt je lichaam weer in balans, het vertraagt de ademhaling, de hartslag, de bloeddruk.

En dit hoef je niet heel lang te doen. Zelfs als je kort mediteert kun je al positieve effecten ervaren.

Gevoelig kind en meditatie

Mediteren is een manier voor gevoelige kinderen om niet overprikkeld te raken en alle emoties, gebeurtenissen en prikkels van de dag van zich af kunnen te zetten. Dit is voor alle kinderen fijn, maar vooral gevoelige kinderen zullen hier extra baat bij hebben.

Door te mediteren leren ze om zich beter kunnen ontspannen en beter met al die prikkels om te gaan. Het is een manier om de batterij weer op te laden. Gevoelige kinderen die regelmatig mediteren zullen daar zeker verschillende voordelen van ervaren.

Gevoelige kinderen:

• kunnen beter slapen
• worden rustiger
• kunnen zich beter ontspannen
• kunnen beter met prikkels omgaan
• zullen minder piekeren
• kunnen beter met emoties omgaan
• kunnen zich beter concentreren

Hoe moeten kids mediteren?

Voor kinderen kan het vooral heel fijn zijn om op een vast moment te mediteren. Door regelmatig een paar minuten met je kind te mediteren, leert hij of zij een rustig momentje op te zoeken, gedachten even op pauze te zetten en kan een gevoelig kind vooral beter omgaan met de prikkels van buitenaf.

Om mooi moment om te mediteren is ‘s avonds in bed. In het eigen vertrouwde bedje en lekker dicht bij een vertrouwd persoon wordt er voor kids een veilige en rustige omgeving gecreëerd om helemaal te kunnen ontspannen.

Het is belangrijk dat de plek waar kinderen gaan mediteren stil is en dat er vooral geen afleiding is. Laat hem of haar lekker en comfortabel zitten of liggen, bijvoorbeeld met een dekentje. Kan je kind de ogen niet goed dicht houden of één houding aannemen? Dat is allemaal goed, er zijn geen eisen of verplichtingen.

Een ander voordeel van mediteren is dat het direct een mooie tool is voor kids om ook zelf te kunnen toepassen wanneer dat nodig is. Bijvoorbeeld op school of op een druk feestje. Voelt je kind zich dan een beetje overweldigd en overprikkeld? Dan weet hij of zij wat het kan doen om zich beter te voelen.

Kindermeditaties in de Meditation Moments App

Om het nog makkelijker te maken voor een gevoelig kind om af en toe dat momentje rust te nemen, hebben we speciale meditaties voor kinderen gemaakt.

De kindermeditaties in de Meditation Moments App zijn geleide meditaties waarin een stem kids meeneemt in een positief verhaal dat past bij hun leefwereld. Hierdoor leren ze hun voorstellingsvermogen gebruiken en wordt hun creativiteit geprikkeld.

Tegelijkertijd kunnen ze een paar minuten ontspannen en hun batterij weer opladen.

Kinderen leren door het luisteren naar de meditaties tegelijkertijd meer over thema’s als vertrouwen, eigenwaarde, loslaten, liefde, dankbaarheid, de ademhaling, de kracht van visualiseren, positieve gedachten en affirmaties. Op de achtergrond wordt er mooie ontspannen muziek afgespeeld.

Hoe lang duren de meditaties?

We weten dat kinderen geen al te lange aandachtsspanne hebben. Daarom duren de korte versies van de meditaties 4 tot 5 minuten en de lange versies 8 tot 9 minuten, maximaal 13. Precies de juiste lengte om hun aandacht erbij te houden.

Beluister hieronder een van de kindermeditaties uit de app: