Hoe kom je mentaal in balans? – De maand van de mentale gezondheid

Allereerst, wat is mentale gezondheid eigenlijk?

Mentale gezondheid is een staat van welzijn waarbij je je goed voelt, in balans bent, jezelf kunt zijn en je mogelijkheden kunt benutten. Dit betekent dat je – zelfs als je moeilijke situaties tegenkomt – in staat bent om je innerlijke krachten te gebruiken zonder je overweldigd te voelen. Het gaat erom dat je je gedachten, gevoelens en verstand goed kunt gebruiken en in evenwicht kunt houden, terwijl je leert hoe je je emoties kunt reguleren. Vooral dit laatste kan een uitdaging zijn als je psychische problemen ervaart.

Werken aan je mentale gezondheid kan een uitdaging zijn

Net zoals kniepijn een bezoek aan de dokter vereist, is elk psychisch lijden voldoende reden om naar een dokter of professional te gaan. Toch is het voor veel mensen een drempel om actief met hun mentale gezondheid aan de slag te gaan. Dit komt doordat er bij mentale gezondheidsproblemen vaak gevoelens van angst of schaamte om de hoek komen kijken. Mensen hebben het gevoel dat ze falen als ze mentaal in de knoop zitten. Of ze denken dat klachten niet ‘erg genoeg’ zijn om hulp te krijgen.

Er zijn enorm veel drempels die ervoor kunnen zorgen dat iemand geen hulp zoekt als het mentaal slecht gaat. En dit is meer dan begrijpelijk. Mentale gezondheid kan groots en overweldigend aanvoelen – zeker als je niet lekker in je vel zit.

In plaats van alleen te focussen op de dingen die ‘mis’ zijn, is het een goed idee om te kijken naar hoe ver je al bent gekomen. Door je te richten op de dingen die je al hebt bereikt, zul je je beter voelen over jezelf. En dit is een van de grootste katalysatoren voor verdere groei. Laten we mentale gezondheid zien als een boom die zijn eigen geschiedenis heeft, maar ook ruimte heeft om te groeien. Dit idee zorgt ervoor dat werken aan je mentale gezondheid minder zwaar aanvoelt.

Leer mentale gezondheid beter begrijpen

Om mentale gezondheid beter te begrijpen, is het belangrijk om naar je emoties te kijken. Wist je bijvoorbeeld dat al je reacties worden gevormd door wat je hersenen zichzelf vertellen? Het omgekeerde is ook waar: je lichaam en genen beïnvloeden je manier van denken.

Om je emoties beter te begrijpen, is het daarom belangrijk dat je weet hoe je hersenen reageren op bepaalde emoties en hoe ze deze creëren. Een methode die je kunt gebruiken om dit inzicht te krijgen is meditatie.

Meditatie is een methode waarmee je je bewustzijn traint. Tijdens het mediteren neem je je gedachten en emoties waar, zonder deze te beoordelen of erop te reageren. Door op een neutrale manier te kijken naar wat er in je geest gebeurt, krijg je meer inzicht in je denk- en gedragspatroon. Dit zal je helpen om je eigen reacties beter te begrijpen en om situaties in het dagelijkse leven beter te kunnen interpreteren.

De drie breinen

Nu gaan we nog een stapje verder. Ons brein bestaat uit drie delen: het reptielenbrein, het zoogdierenbrein en het mensenbrein. Simpel gezegd staat het reptielenbrein voor onze automatismen, het zoogdierenbrein voor onze emoties en het mensenbrein voor onze gedachten. Deze drie breinen communiceren met elkaar. Soms zijn ze goed gesynchroniseerd, en soms raakt een van de drie in de war, waardoor de anderen ook gedestabiliseerd worden.

Het emotionele brein neemt het over

Het probleem is dat ons zoogdierenbrein (emotionele brein) soms het logische redeneren overneemt en zo op de voorgrond verschijnt ten nadele van de andere breinen. Bij angst, depressie en fobieën kan het emotionele brein op een volledig buitenproportionele manier reageren en is het bijzonder actief – zelfs te actief – omdat het ons moet beschermen tegen gevaar. Het laat op zo'n moment geen ruimte voor het mensenbrein (logische brein) om zich te uiten.

Een goed voorbeeld van dit fenomeen is ons gebrek aan concentratie als we moe of gestrest zijn. Emoties nemen dan de overhand en we kunnen ons niet meer concentreren. Mensen die lijden aan angst of een fobie weten rationeel dat er geen gevaar is, maar kunnen niets anders dan stress ervaren.

Hersenen weer in evenwicht

Wie heeft zich nooit eens overweldigd gevoeld door zijn eigen reacties? Gelukkig kunnen we onze hersenen leren om onze reacties te kalmeren als deze te veel geleid worden door emotioneel redeneren. Op zo’n moment is het belangrijk om ons logische brein aan te spreken, om zo de verschillende delen van de hersenen weer in evenwicht te brengen. Rationeel zijn betekent niet het onderdrukken van je emoties. De hersenen die nadenken en analyses maken, zijn dezelfde hersenen die lachen, huilen en liefhebben.

Bij psychische ziekte wordt het evenwicht tussen de verschillende hersendelen vaak verstoord. Maar ook als je je overweldigd voelt, te veel opgaat in je emoties of niet in staat bent je gedachten te beheersen, zijn er methodes die je kunt gebruiken om de balans weer terug te vinden.

Ik wil mijn mentale gezondheid verbeteren: waar begin ik?

Het is mogelijk om je mentale gezondheid te verbeteren. Aan je mentale gezondheid werken betekent dat je vooruitkijkt, leert van je fouten en deze niet herhaalt. Het draait om het besef dat je kunt groeien en veranderen. Verder is het belangrijk om de tijd te nemen om goed voor jezelf te zorgen, jezelf beter te leren begrijpen en je manier van denken in een nieuw licht te zien. En iedereen kan dit bereiken! Technieken als meditatie, Yoga Nidra of cognitieve herstructurering kunnen hierbij helpen.

• Wat kun je doen voor het emotionele brein? Meditatie en Yoga Nidra zijn effectief omdat ze een directe invloed hebben op het emotionele brein. Ze laten je kalmer voelen en geven de andere hersendelen meer ruimte.
• Wat kun je doen voor het logische brein? Je kunt ook een techniek kiezen die het logische brein aanspreekt, bijvoorbeeld het opschrijven van je gedachten. De Meditation Moments app heeft ook een functie waarin je een dagboek kunt bijhouden.